بدان که نقطه را نسبت داده اند به عناصر اربعه، در اول نسب پس به اعتبار تعدد عناصر نقطه متعدد می شود به چهار لکن در طول هم به ترتیب نه در عرض

چنانکه امر چنان است در عناصر فی نفس الامر. اول: آتش، دوم: باد، سوم: آب، چهارم: خاک، و به اعتبار اینکه مزاج که حرارت و برودت و رطوبت و یبوست در هر عنصر دو تا است، چنانکه آتش گرم و خشک و باد گرم و تر و آب سرد و تر و خاک سرد و خشک پس ۲ مزاج است و هر یک از نقاط بدین اعتبار بنابر اتحاد در نسبت دو تا می شود این چنین:

و این مجموع را به جهت انفعالش نفس کل گویند چنانکه مجموع اول را به جهت فعلش عقل کل گویند پس در هر نقطه دو اعتبار است وحدت و اثنینیه و از اعتبار هر یک از نقاط اربعه عنصراً و مزاجاً چهارده تا شکل دیگر متولد شود.

چنانکه به اعتبار نقطه نار عنصر یک و نقاط ثلاث دیگر مزاجاً لحیان

متولد آید و بالعکس عتبة الداخل

و همچنین به تفصیل هر یکی را اسمی استبه جهت غرض تمیز چنانکه القریب خواهد آمد و چون این شانزده شکل را که مجموعاً ملاحظه کنند آن را دائره گویند و به اختلاف ترتیبات اشکال در ثبت و وضع چندین هزار دائره پدید آید که بعضی مهمل است غرضی بر وی مترتب نیست و چند دائره به اختلاف بر رمالین هر قومی به اختلاف علم خود در رسیدن به حاجت خود یک دائره یا چند دائره یافته و تدوین کرده اند بنای احکام خود را بدان ها نهاده اند و چون همه آنها از مرتع نظر ما کنار است چند دائره که در تضاعیف این مختصر از احکام کلیه و ضمایر و خبایا و دفائن و غیره لازم است در جدول مذکور ثبت نمودیم و بناء این مختصر بر دائره ابدح است که در این دائره نار را یک، باد را دو، آب را چهار، و خاک را هشت حساب می کنند.

کما اینکه قاعده در دائره عرض این است که ۱۷، ۱۷ طرح کنند و دائره عمق ۱۶، ۱۶ طرح کنند و در مثلث ابدح آتش ۳، باد ۶، آب ۱۲، خاک ۲۴، ۱۶، ۱۶ طرح کنند. و مابقی بر همین مقیاس.

[برگرفته از بخش ابتدایی کتاب رمل کبار]